Hormoontherapie

Het overgrote deel van de borstkankers zijn hormoongevoelig. Dit betekent dat de kankercel eiwitten heeft waarop de vrouwelijke hormonen (oestrogeen en progesterone) zich kunnen binden. Deze eiwitten zijn bindingsplaatsen (=receptoren) en worden steeds gemeten bij het weefselonderzoek. De uitslag van dit onderzoek is na enkele dagen gekend. De uitslag van de oestrogeen en de progesterone receptor zijn belangrijk om de behandeling te bepalen.

Een oestrogeenreceptor – negatieve tumor betekent dat er geen gevoeligheid is van de kankercel voor het oestrogeen. Een progesterone – negatieve tumor betekent dat er geen gevoeligheid is van de kankercel progesterone.

De hormoontherapie bestaat uit een aantal medicaties die meestal in pilvorm ingenomen worden. De keuze en de duur van de behandeling wordt bepaald door meerdere factoren zoals leeftijd, het stadium van de tumor, de groeisnelheid, de algemene toestand van de patiënt en de medische voorgeschiedenis.

Dit wordt besproken op de MOC-vergadering. Door de artsen van de borstkliniek wordt er uitvoerige uitleg gegeven over de werking en de voor- en de nadelen van deze behandeling.

Types hormonale therapie

De bedoeling van de hormonale behandeling is het blokkeren van de hormoonproductie. Bij de premenopauzale patiënt wordt de overgrote meerderheid van vrouwelijke hormonen geproduceerd door de eierstokken.

Dit kan op verschillende manieren geblokkeerd worden :

• Ofwel worden de eierstokken met een kijkoperatie verwijderd.
• Ofwel worden de eierstokken bestraald zodat ze niet meer werken.
• Ofwel wordt een maandelijkse inspuiting gegeven om het mechanisme in de hersenen tijdelijk stil te leggen zodat de eierstokken geen hormonen meer maken.
• Ofwel worden anti-oestrogenen in pilvorm toegediend: vb. tamoxifen.

Tamoxifen blokkeert de hormoonreceptoren en verhindert dat de circulerende hormonen zich op deze ‘landingsplaatsen’ gaan binden. Op deze manier wordt het groei stimulerend effect van oestrogenen tegengegaan. Tamoxifen wordt ingenomen onder de vorm van een dagelijkse pil. De duur van behandeling kan sterk variëren.

Anti-oestrogenen kunnen als enige vorm van therapie toegediend worden of in combinatie met andere behandelingen: voor of na heelkunde, na chemotherapie, in combinatie met immunotherapie, tijdens bestraling… Zowel pré-als postmenopauzale patiënten kunnen hiermee behandeld worden.

Aromatase-inhibitoren

Dit is een andere vorm van de hormonale therapie. Deze medicatie werkt alleen indien de patiënt zich de menopauze bevindt of in combinatie met maandelijkse inspuitingen die de menopauze veroorzaken.

Aromatase is een enzym (=hulpmiddel) dat de productie van oestrogenen mogelijk maakt. Dit enzym zorgt ervoor dat de voorloper van het oestrogeen wordt omgezet naar het werkzame oestrogeen.

De aromatase inhibitoren zijn in staat om de werking van dit ‘aromatase’ enzym te remmen. Daardoor wordt er geen werkzaam oestrogeen meer geproduceerd. Zij worden dan ook gebruikt bij de behandeling van borstkanker: Anastrozole, Letrozole, Exemestane. Ook deze medicatie kan als enige behandeling aangewend worden of in combinatie met andere therapieën.

Courante bijwerkingen

De meeste hormonale behandelingen worden zeer goed verdragen. De meest voorkomende bijwerkingen hebben te maken met het wegvallen van de vrouwelijke hormonen.

Warmteopwellingen

Warmteopwellingen, opvliegers of vapeurs zijn de meest hinderlijke bijwerkingen van de hormonale therapie. Hormonale substitutie om deze last op te vangen is niet mogelijk. Er bestaan een aantal andere medicamenteuze alternatieven. Bespreek deze met je arts.

Daarnaast kan je ook enkele eenvoudige maatregelen in acht nemen: vermijd alcohol, te warme spijzen en dranken, sterke kruiden, … Kleed je luchtig, bij voorkeur in laagjes. Zorg bij nachtelijke warmte opwellingen voor een frisse, goed geventileerde kamer, vermijd al te warme dekbedekking, …

De menopauze consulente kan je hierbij helpen.

Vaginale droogte en overvloedige vochtafscheiding

Sommige patiënten hebben last van droge vaginale slijmvliezen, andere hebben last van overvloedig slijmverlies. Dit zijn normale verschijnselen bij hormonale behandeling. Je hoeft je hierover niet ongerust te maken.
Raadpleeg evenwel je arts als je jeuk of pijn hebt. Dit kan wijzen op een infectie.
Gebruik een glijmiddel als je pijn hebt tijdens betrekkingen.

Risico op osteoporose (botontkalking)

Sommige hormonale behandelingen (Tamoxifen) beschermen de botten, andere versnellen dan weer botontkalking (osteoporose). Je kan zelf de botontkalking beperken: beweeg, eet gezond met voldoende aanvoer aan kalk. Vermijd roken.

Kalk en vitamine D supplementen worden vaak voorgeschreven in combinatie met botversterkende medicatie.

Andere bijwerkingen

Elke medicatie kan aanleiding geven tot huiduitslag, wat maag – of darmlast.